مالیات ستانی یکی از اهداف اصلی دولت برای افزایش درآمد است و در کنار تصویب قانون مالیات بر واحدهای مسکونی خالی ، مصوبه اخذ مالیات از خودروهای گران قیمت را به قانون تبدیل نمود . مالیات بر عایدی سرمایه در بیش از ۱۸۰ کشور جهان در حال اجراست و از سال ۱۹۱۳ یعنی ۱۰۹ سال قبل این مالیات در آمریکا به طور قانونی اجرایی میشود. بر خلاف بسیاری از کشورهای جهان، در ایران، خودرو کالایی سرمایه ای محسوب میشود و با تصویب این قانون اخذ مالیات از خودرو ، مالیات بر عابدی سرمایه تلقی می‌گردد .
طبق مصوبه کمسیون تلفیق برای مالیات خودروهای لوکس و گران قیمت در قانون بودجه سال ۱۴۰۱، مجموع ارزش انواع خودرو سواری و وانت دو کابین دارای شماره انتظامی شخصی در اختیار مالکین اعم از اشخاص حقیقی ، خانواده و فرزندان کمتر از ۱۸ سال و محجور سرپرست خانوار باشد و اشخاص حقوقی بیش از یک میلیارد تومان به شرح بندهای زیر مشمول مالیات بر دارایی (سالانه) میشود:
خودرو تا سقف یک میلیارد تومان، مشمول مالیات نمیشود.
مالیات خودرو تا مبلغ یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان نسبت به مازاد یک میلیارد تومان، شامل مالیات ۱ درصد میشود.
مالیات خودرو تا مبلغ ۳ میلیارد تومان نسبت به مازاد یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، شامل مالیات ۲ درصد میشود.
مالیات خودرو تا مبلغ ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان نسبت به مازاد ۳ میلیارد تومان، شامل مالیات ۳ درصد میشود.
مالیات خودرو نسبت به مازاد ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، شامل مالیات ۴ درصد میشود.
با توجه به نرخ های بالا ، مالیات قابل پرداخت از ۵ میلیون تومان شروع و تا ۳۰۰ میلیون هم خواهد رسید ، مثلاً بابت خودرو با قیمت ۱میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان باید ۵ میلیون تومان مالیات پرداخت شود .
مبنای محاسبه مالیات و تعیین ارزش خودرو
مأخذ محاسبه مالیات خودروهای در حال استفاده مالکین ، قیمت روز انواع خودرو و با توجه به سال ساخت یا واردات آن است . سازمان مالیاتی مأخذ محاسبه مالیات هر خودرو را براساس مشخصات برگ سبز یا همان شناسنامه خودرو که به عنوان سند رسمی مالکیت خودرو تعیین شده تا پایان سال ۱۴۰۰ اعلام نموده است .
برای سال ۱۴۰۱ مأخذ محاسبه مالیات خودروهای لوکس تولید داخلی یا وارداتی بلافاصله پس از تولید یا واردات آن توسط سازمان مالیاتی اعلام خواهد شد . سازمان مالیاتی مکلف است تا پایان خردادماه ۱۴۰۱ میزان دارائی ها مشمول ( خودرو ملک و…. ) و ارزش آنها را تعیین و مراتب را به نحو مقتضی به اطلاع اشخاص مشمول برساند .
سررسید پرداخت مالیات خودرو
کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی موظفند مالیات سالانه خودروهای تحت مالکیت خود و فرزندان کمتر از ۱۸ سال و محجور تحت تکفل را حداکثر تا پایان بهمن ماه۱۴۰۱ پرداخت نمایند . اطلاع رسانی از طریق درج در کارتابل مالیاتی مودیان و از طریق ارسال پیامک انجام خواهد شد .
ضمانت اجرایی طرح
آقای محمد مسیحی معاون درآمدهای سازمان مالیاتی اعلام نمود برای دریافت مالیات ، به مالکان خودرو ها پیامک ارسال می شود و اگر پرداخت نکنند در زمان نقل و انتقال خودرو باید مفاصاحساب مالیاتی ارائه نمایند . بر این اساس ثبت نقل و انتقال خودروهای مشمول مالیات قبل از پرداخت بدهی مالیاتی مورد انتقال شامل مالیات بر دارائی ، نقل و انتقال قطعی و اجاره ممنوع است . مراجع ذیربط در صورت تخلف مسئولیت تضامنی در پرداخت مالیات متعلقه دارند . سازمان امور مالیاتی میتواند از طریق عملیات اجرایی مندرج در قانون مالیاتهای مستقیم، مالیات متعلقه را وصول کند.
مشکلات طرح
پیروی از قانون، برای همه لازم است. اما نکاتی در محتوای این قانون وجود دارد که به درستی عمل آن، ضربه خواهد زد:
خودرو کالای همگنی نیست. بنابراین نمی‌تواند از ارزش اسمی برای قیمت گذاری پیروی کند. چون در یک نوع مشخص از خودرو با توجه به سلامت خودرو، میزان کارکرد، تصادفات و … ممکن است قیمت‌ها بسیار متفاوت باشد.
باید قانون به نوعی نوشته شود تا تاریخ مصرف آن محدود به چند سال نشود. قانونی که در آن فقط اعداد برای مالیات خودروهای لوکس و گران قیمت در نظر گرفته شود، طبیعتاً به زودی کهنه و غیر قابل استفاده خواهد بود. بنابراین بهتر است معیارهای مشخصی برای این قانون در نظر گرفته شود.
نقدینگی بین دارایی‌های مختلف سیال است. بنابراین اگر از خودرو مالیات دریافت شود، در حالی که بر سایر دارایی‌ها مالیات دریافت نشود، جریان نقدینگی از یک دارایی به دارایی دیگری سوق پیدا میکند. پس صاحبان بسیاری از خودروهای گران قیمت ترجیح میدهند خودروی خود را فروخته و خودرویی با رقم کمتر از ۱ میلیارد تومان را خریداری کنند و با نقدینگی آزاد شده به سمت خرید دارایی‌هایی مانند طلا و ارز میروند. بنابراین این طرح باید به عنوان یک بسته کامل در نظر گرفته شود تا اثرات مخرب آن را به حداقل برساند.
ممکن است شخصی که دارای خودرو بالای یک میلیارد است بخواهد خودرو خود را به یک خودرو زیر قیمت مصوب تغییر دهد و درنتیجه تقاضا برای خودروهای با قیمت کمتر از یک میلیارد تومان، افزایش پیدا میکند. در این حالت امکان بهم خورن عرضه و تقاضا وجود دارد و اگر نتوان عرضه را افزایش داد، خودروهای نزدیک به قیمت یک میلیارد تومان، به سرعت به بالای ۲۰ میلیارد خواهند رسید؛ و عرضه و تقاضا را به هم میزند و تورم در این حوزه، افزایش پیدا میکند.
باید در اخذ مالیات بر ثروت، تورم را در نظر گرفت. مثلاً شخصی خودرویی را خریداری کرده و چند ماه یا چند سال بعد قصد فروش دارد. باید افزایش قیمت خودرو بر اثر تورم را ابتدا از آن کسر کرد تا مبادا مالیات بر تورم از مالکان دریافت شود. باید این رقم را خالص زدایی و تعدیل شده به تورم در نظر بگیریم. تورم را باید محاسبه کرد. پس باید هم در مالیات بر ثروت و هم در مالیات بر عایدی سرمایه، با توجه به تورم، قیمت‌ها را تعدیل کرد و سپس مالیات را دریافت کرد.
در قانون و مقررات تصویب شده برای مالیات خودروهای لوکس و گران قیمت، بیشتر از هر چیز، حقوق مالک خودرو لوکس از قلم افتاده است. نخستین مصداق حقوق از قلم افتاده این است که مالک هیچ نقشی در ارائه اسناد و توضیحات برای تعیین مالیات خود ندارد. همچنین حق اعتراض مالک به مالیات، محدود به اعتراض در مرحله اجرا و وصول مالیات شده است و در مرحله تعیین مالیات، مودی حق اعتراض مشخصی ندارد. در نهایت اینکه اداره مالیاتی این امکان را یافته است که با صدور اجرائیه مالیاتی و قبل از رسیدگی به اعتراض مالک، مالیات تعیین شده را از اموال مالک وصول کند.
در شرایطی که دولت با کاهش درآمدها و دشواری‌های بودجه‌ای مواجه است، تامین هزینه‌های رو به افزایش دولت از محل دریافت مالیات خودروهای لوکس و گران قیمت، انگیزه عمده در تصویب این قانون بوده است. اما عدم توجه به حقوق مودی درباره مالیات بر خودروهای گران قیمت، موجب میشود که تعادل بین ضرورت‌های دریافت مالیات با حفظ حقوق مودی برقرار نباشد و آسیب‌های جدی برای اجرای این قانون قابل پیش‌بینی است. تعجیل در سیاست‌گذاری مالیاتی بدون توجه به جوانب موضوع و تمهید پیش‌نیازهای حقوقی باعث شده که فرآیند مالیات‌گیری از خودروهای لوکس به صورت یک چرخه ناقص و ناتمام در‌آید.
